Ga naar hoofdinhoud

Column

Tonie
Mudde

Tonie Mudde is
chef wetenschap
bij de Volkskrant.
In Delft studeerde
hij luchtvaart- en
ruimtevaarttechniek.

Oorlogstuig

Pantserhouwitsers, kamikazedrones, Himarsraketten. Ingenieurs blijken ook deze oorlog bijzonder vernuftig in het ontwerpen van wapentuig. Al sinds mijn studie luchtvaart- en ruimtevaarttechniek heb ik er een haat-liefdeverhouding mee. Haat want, mijn hemel, ga toch vooral iets nuttigs doen met al die studiejaren vol mechanica, dynamica en ­materiaalkunde. Bouw een dijk. Bouw een irrigatiesysteem. Bouw een vrachtwagen die de wereld rondrijdt zonder ook maar een pufje broeikasgas uit te stoten. Maar apparaten ontwerpen die zo efficiënt mogelijk mensen doden en gebouwen, voertuigen of infrastructuur vernietigen? Hoe kom je dan thuis na een dag werken? ‘Zo, heb nu toch iets slims gedaan vandaag, 10 procent extra doden met elke bom!’ Het gekke is, zodra het oorlog ís, ben je juist blij dat er ook wat van die ­ingenieurs aan jouw kant staan. Dan kun je tenminste terugschieten als een of andere gek met grootheidswaanzin je ­grenzen bedreigt. De Amerikaanse podcast Radiolab behandelt in een recente aflevering het verhaal van twee wetenschappers die met kunstmatige intelligentie nieuwe moleculen ontwerpen die mogelijk helpen tegen ziektes. Tot hun eigen schrik ontdekken ze dat hun vak ook een duistere mogelijkheid heeft. De programmatuur is zo ingeregeld dat de nieuwe moleculen geen extreem nare bijwerkingen mogen hebben. Onder het motto ‘leuk, zo’n nieuw medicijn tegen een zeldzame kankervorm, maar als het ook je hart stopzet, dan zou ik het middel toch maar niet slikken’. Wat, vroegen de wetenschappers zich af, zou er gebeuren als je een paar instellingen verandert in de kunstmatige intelligentie? Paar nullen in enen veranderen, en andersom. Na een nacht rekenen kwam de AI ineens met een heel ander slag molecuulontwerpen op de proppen. Dat een daarvan een berucht zenuwgas was, beloofde niet veel goeds. Bovendien suggereerde het programma ook allerlei nieuwe originele moleculen die, als je ze echt zou maken, misschien nog dodelijker waren. Wat de bewuste wetenschappers vervolgens deden, zal ik hier niet verklappen. Het is een prachtige podcast, dus luister ‘m vooral zelf. Bovendien is het een schitterende illustratie van hoe extreem mens­lievende uitvindingen met slechts een kleine ingreep kunnen veranderen in iets extreem dodelijks. Eigenlijk zou elke ingenieur daarover moeten nadenken bij een nieuw ontwerp: wat zou Dr. Evil hiermee kunnen doen, op zijn meest duivelse dag? Misschien dat je dan, voordat je de markt opgaat met je product, nog nét iets kunt veranderen aan het ontwerp om het de bad guys iets moeilijker te maken.

© Portret: Sam Rentmeester Illustratie: Ontwerpwerk