Drie experts (TU, overheid, bedrijfsleven) gaan in discussie naar aanleiding van een stelling. Dit keer:
Tekst Kim Bakker
© Sam Rentmeester
Baart de klimaatimpact van AI je zorgen?
Sallou “Sommige studies schatten in dat in 2030 ict 20 procent uitmaakt van onze totale energieconsumptie, en AI wordt daar in dit tempo een steeds groter deel van. Het raakt steeds meer geïntegreerd in al onze technologie. Ik denk dat we ons goed moeten afvragen of dat altijd nodig is.”
Verdonk “Zeker. We moeten er echt op een verantwoorde manier mee omgaan. Ik zie wel dat er aan oplossingen wordt gedacht. Waar de modellen eerst steeds groter werden, gaat het nu meer om de vraag: hoe kunnen we modellen kleiner maken, zonder in te leveren op de kwaliteit?”
Van der Klauw “Ik ben altijd een techno-optimist geweest maar we moeten het wel slim regelen. Tot nu toe gaat het vaak over sterk gecentraliseerde AI-systemen. We moeten ook kijken naar een meer gedistribueerde, lokale aanpak. Die kan robuuster, veiliger en energie-efficiënter zijn.”
Realiseren we ons voldoende welke impact AI heeft op het klimaat?
Verdonk “Ik besef dat ik in een bubbel zit waarin die zorg leeft. Volgens mij realiseren maar weinig mensen zich dat elk sinterklaasgedichtje gemaakt met ChatGPT energie slurpt. Veel van dat soort kleine AI-dingen nemen we voor lief, zonder dat we denken aan de grote datacentra die daarvoor staan te draaien.”
Sallou “Ik denk dat we ons wel realiseren dat het een significante impact heeft, maar dat we niet volledig beseffen hoe groot die is. Zelfs voor mij, als expert in groene AI, is het onmogelijk om het hele plaatje te zien omdat er nog zo veel onontdekt is.”
Van der Klauw “Ik denk dat de meeste mensen zich er wel van bewust zijn dat we niet op dezelfde voet kunnen doorgaan. Ik vraag me wel af of dat altijd leidt tot de juiste maatregelen.”
Kan AI juist ook helpen om klimaatverandering tegen te gaan?
“AI is deel van het probleem én deel van de oplossing. Klimaatverandering is een heel groot en heel complex fenomeen. Om dat goed te begrijpen en oplossingen te vinden, hebben we AI nodig.”
“Zeker. We hebben kunstmatige intelligentie heel hard nodig om problemen op te lossen. Zo gaat de energietransitie niet lukken zonder AI-systemen.”
“Daar zie ik veel mogelijkheden. Kijk bijvoorbeeld naar AI gebruiken om energienetwerken dynamischer te maken. Dat soort ontwikkelingen gaat ons helpen om het klimaatprobleem op te lossen.”
In veel opzichten maakt AI ons leven makkelijker en efficiënter. In hoeverre wegen de voordelen van AI op tegen de grote CO2-voetafdruk?
“Ik denk dat het antwoord per kwestie verschilt. We moeten onszelf elke keer als we AI ontwerpen of gebruiken, afvragen waarom we het eigenlijk doen. Het is belangrijk dat de optelsom positief uitpakt. Als AI duurzaam sociaal, economisch of technisch veel waarde toevoegt, kan het de klimaatimpact waard zijn.”
“We moeten AI niet zien als milieubedreiging. Ik denk dat de bijdrage die AI kan leveren aan de energietransitie veel groter is dan de kosten.
Maar je moet de klimaatimpact wel meenemen. Sommige AI verbruikt zoveel energie dat we moeten bediscussiëren waaraan we onze schaarse energie willen besteden. Is het het waard om enorme datacenters te bouwen voor TikTok-fimpjes en Instagram-foto’s?”
“Naar mijn idee wegen de voordelen ruimschoots op tegen de nadelen. AI opent voor ons nieuwe richtingen om moeilijke problemen op te lossen. Als ik zie wat er allemaal al gebeurt op kleine schaal, stemt dat me hoopvol voor de toekomst. Ik denk dat we AI echt gaan omarmen.”
Welke verantwoordelijkheid dragen ontwikkelaars als OpenAI en Microsoft?
“Ontwikkelaars hebben zeker een verantwoordelijkheid. Zij ontwerpen die AI-oplossingen en kunnen dus snel voor verandering zorgen. Maar ik vind het te makkelijk om alleen naar hen te kijken. Het is wat mij betreft een gedeelde verantwoordelijk van alle betrokken partijen, ook de consumenten. Zij kopen het. Zonder vraag geen aanbod. Maar mensen kunnen alleen een afgewogen keuze maken als de aanbieder transparant is.”
“Van grote bedrijven mogen we een verantwoorde bedrijfsvoering verwachten maar ze willen natuurlijk wel winstgevend blijven. Het is ook niet wenselijk als het greenwashing wordt. We moeten voorkomen dat uitsluitend de grote techbedrijven de richting bepalen.
Het is belangrijk dat de overheid hen wijst op de neveneffecten van AI, waaronder klimaatimpact. Ik zeg niet dat overheden alles moet reguleren, maar ze moeten wel een leidende rol pakken.”
“De providers van dit soort diensten moeten verantwoording afleggen, en die moet weer gecontroleerd worden. Volgens mij is er voor deze bedrijven al een stimulans om te verduurzamen. Ze lopen namelijk al tegen de grenzen van hun kunnen aan: het net raakt vol. Ze moeten nu al af en toe nee verkopen. Als zij hun werkzaamheden energie-efficiënter kunnen maken, gaat de impact per bewerking omlaag en kunnen ze meer klanten bedienen.”
In hoeverre kunnen gebruikers van AI-programma’s als ChatGPT verantwoordelijk gesteld worden voor de klimaatimpact van generatieve AI?
“Ik geloof dat mensen andere keuzes maken als ze weten wat de impact is van een vraag aan ChatGPT. Misschien niet iedereen, maar gemiddeld wel. Het wordt wel lastiger naarmate AI meer verweven raakt met onze levens. Toch denk ik dat we zelfs dan in staat zijn om een tandje terug te schakelen als dat nodig is. Mensen kunnen zich goed aanpassen.”
“Consumenten hebben de slechte eigenschap dat ze kiezen voor het goedkoopste, het lekkerste, het makkelijkste. Er is wel een groeiende groep mensen die bewust kiest voor bijvoorbeeld vegetarisch. Maatschappelijke normering kan ervoor zorgen dat we meer verantwoorde keuzes maken. Ik zie ook heil in een financiële prikkel. Hang bijvoorbeeld een dynamische prijs aan AI-gebruik en maak het het goedkoopst als de meeste groene energie beschikbaar is.”
“Ik denk dat je als gebruiker een verantwoordelijkheid hebt om geïnformeerd te zijn. Sommige vliegtuigmaatschappijen melden nu hoeveel CO2-uitstoot een vlucht kost. Zoiets zou je ook voor AI kunnen bedenken. Veel mensen zullen het misschien wegklikken, maar je kent dan in ieder geval de impact van je keuze.”
‘Consumenten hebben de slechte eigenschap dat ze kiezen voor het goedkoopste, het lekkerste, het makkelijkste’
Is het terecht dat de klimaat-impact van AI onder een vergrootglas ligt? Is het misschien juister om naar technologie in het algemeen te kijken?
“Ja en nee. AI heeft per definitie een hoog energieverbruik vergeleken met andere technologische ontwikkelingen. Het raakt verweven in alle ict, waardoor ook die meer energie gaat verbruiken. Daarnaast gaan de ontwikkelingen zo snel dat we het gebruik moeten reguleren voor het uit de hand loopt. AI werkt echt als een versneller.”
“Ik denk dat het heel terecht is dat we naar AI kijken. Maar het is óók terecht om naar alle technologie bij elkaar te kijken. Het is belangrijk dat we AI niet als een geïsoleerd systeem zien. Het energieverbruik van AI staat niet los van al het andere: het vervangt ook weer energieverbruik op andere plekken. Het is onderdeel van het geheel.”
“Zowel op het klimaat als op andere vlakken heeft AI zo veel impact dat het terecht wordt uitgelicht. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid vergeleek AI met de uitvinding van de stoommachine, zo groot is de maatschappelijke transformatie die ze teweegbrengt. Dus moet je vooruitdenken. We hebben het echt over exponentiële ontwikkeling. Het begint met bijna niks, maar op een gegeven moment is het te laat om nog goed na te denken over belangrijke zaken als klimaat en veiligheid. Dat wil je voorkomen.”
‘Het is gelukkig niet meer het stoerst om je model groot, groter, grootst te maken’
Moeten we AI-ontwikkelingen een halt toeroepen om verdere klimaatschade te voorkomen?
“Dat wordt lastig, want de maatschappij is gebouwd op innovaties. Het zou goed zijn om grenzen te stellen aan compleet nieuwe AI-ontwikkelingen en juist meer te focussen op wat we al hebben. Dat kan namelijk nog veel efficiënter.”
“Dat lijkt mij een slecht idee. De voordelen van AI zijn vele malen groter dan de nadelen. We moeten ons wel afvragen wanneer AI nodig is en wanneer niet. In China kun je niet over straat zonder te worden herkend door camera’s. Dat moet je niet willen.
Terwijl AI voor de energietransitie juist veel kan betekenen. Daar wil je wel verder onderzoek naar doen. Door scherper te onderscheiden welke ontwikkelingen wel en niet wenselijk zijn, kunnen we onder meer veel klimaatimpact voorkomen.‘’
“We moeten de vooruitgang doorzetten. De klimaatimpact moet onderwerp van gesprek blijven en mensen moeten zich erover kunnen laten informeren. Ik hoop wel dat de AI-ontwikkelingen zich richten op efficiëntie, denk aan kleinere modellen met dezelfde soort uitkomsten. Het is gelukkig niet meer het stoerst om je model groot, groter, grootst te maken.”