Stan Brouns: “Uiteindelijk passen bacteriën zich aan waardoor antibiotica hun werking verliezen.”
Tekst Jeroen van Aken
© Foto’s Marcel Krijger
Een eenvoudige infectie die vandaag nog te behandelen is, kan morgen levensbedreigend zijn. Door overmatig gebruik van antibiotica raken steeds meer bacteriën resistent, met grote gevolgen: voorzichtige schattingen gaan uit van 10 miljoen doden per jaar in 2050.
Terwijl wereldwijd gezocht wordt naar nieuwe antibiotica, bewandelt hoogleraar moleculaire biologie Stan Brouns een andere weg: bacteriofagen. Deze natuurlijke vijanden van bacteriën bieden een veelbelovende oplossing. Met zijn werk wil de microbioloog ervoor zorgen dat de eerste patiënten in Nederland binnenkort behandeld kunnen worden. Het probleem van antibioticaresistentie is het gevolg van jarenlang overmatig gebruik. “Antibiotica zijn goedkoop en worden op grote schaal toegepast,” legt Brouns uit. In het verleden werd het zelfs toegevoegd aan veevoer of drinkwater van kippen om de groei te bevorderen. Dat werkt een tijdlang, maar uiteindelijk passen bacteriën zich aan. Ze veranderen hun dna, waardoor antibiotica hun werking verliezen.”
10 miljoen doden in 2050
Antibioticaresistentie is een sluipmoordenaar. Het treft niet plotseling iedereen, zoals bij covid, maar het neemt wel steeds meer toe. En hoewel niet elke chronische infectie direct dodelijk is, kan het enorme gevolgen hebben voor de kwaliteit van leven. De voorspellingen voor 2050 spreken van 10 miljoen doden per jaar wereldwijd, vooral door dodelijke bacteriën zoals tuberculose, die steeds resistenter worden tegen antibiotica.
Brouns en zijn team willen met nieuwe donaties de fagenbank verder laten groeien.
‘Dit voorbereidend werk is essentieel om in de toekomst ook in Nederland patiënten te kunnen behandelen’
Gericht inzetten
Bacteriofagen (of fagen) doden bacteriën, net als antibiotica. Het verschil is dat antibiotica tegen meerdere bacteriesoorten tegelijk werken, terwijl een faag tegen één specifieke soort werkt. Voordeel hiervan is dat ze goede bacteriën met rust laten en dat je ze heel gericht kunt inzetten. Vanwege het toenemende risico op antibioticaresistentie groeit de interesse in deze therapie. Nader onderzoek moet uitwijzen of de therapie veilig en effectief is, en duidelijk in kaart brengen wanneer de geneeswijze wel werkt en wanneer niet.
Onderzoeksprofiel
Naam Stan Brouns (46)
Expertise moleculair microbioloog
Faculteit Technische Natuurwetenschappen
Werkt aan behandeling met bacteriofagen als alternatief voor antibiotica
Impact behandelen van chronische infecties door resistente bacteriën
Besteding donatie uitbreiden fagenbank en onderzoek naar effectiviteit fagen
Waarom TU Delft
Waarom TU Delft “Delft heeft een rijke geschiedenis in de microbiologie. Het is de stad van Antonie van Leeuwenhoek, de grondlegger van de microbiologie, en ook van Martinus Beijerinck, die de term ‘virus’ heeft bedacht. Bij de brug over de Schie in Delft bevindt zich het lab van Beijerinck, waar hij baanbrekend werk heeft verricht op het gebied van virussen en microben. Van daaruit is de Delftse school van microbiologie ontstaan. We hebben hier alle kennis in huis om dit onderzoek een warme plek te geven.”
Fagenbank
Met financiële steun van Delftse alumni heeft Stan Brouns in 2019 de eerste fagenbank van Nederland opgezet. “In deze bank hebben we bacteriofagen verzameld die effectief zijn tegen twee van de meest problematische bacteriën in Nederland”, licht hij toe. Er is er volgens hem nog veel potentieel om uit te breiden. “Wereldwijd zijn er ongeveer tien soorten bacteriën waarvoor dringend alternatieve behandelingen nodig zijn. Helaas hebben we vanwege beperkt budget niet voor alle tien geschikte bacteriofagen in onze bank. Met uitbreiding van de fagenbank kunnen we straks nog meer mensen helpen.” Met bijdragen van alumni kan Brouns de fagenbank verder uitbreiden en kennis over bacteriofagen vergroten. “Alumni hebben de basis gelegd voor de fagenbank die we nu hebben opgebouwd. Nieuwe donaties willen we inzetten om de fagenbank verder te laten groeien en om verder onderzoek te doen naar welke fagen effectief zijn. Dit voorbereidende werk is essentieel om ook in Nederland patiënten te kunnen behandelen.”
Wereldwijd zijn er ongeveer tien soorten bacteriën waarvoor dringend alternatieve behandelingen nodig zijn.
Binnen twee jaar
Het doel van Brouns is dat binnen twee jaar de eerste patiënten in Nederland met bacteriofagen behandeld worden, en dat zij dankzij die behandeling van hun infectie afkomen. In Nederland is de TU Delft, samen met UMC Utrecht het verst gevorderd om dit mogelijk te maken. “Voor bacteriofagen bestaat geen gouden businessmodel”, zegt Brouns. “Dat is waarom commerciële partijen hier niet instappen en de ontwikkelingen langzaam gaan. Juist daarom zijn donaties zo belangrijk om dit wel van de grond te krijgen.”
Tech for Impact 2025
Doe je mee?
Het Universiteitsfonds Delft steunt projecten die impact hebben op de samenleving, zoals het onderzoek van Stan Brouns. Je kunt hieraan bijdragen. Behalve het onderzoek naar antibioticaresistentie staan er nog drie projecten van toponderzoekers in de schijnwerpers.
1. Quantumchips
Dr. Anasua Chatterjee (Technische Natuurwetenschappen) ontwikkelt een quantumchip die op grotere schaal geproduceerd kan worden en toegankelijk is voor studenten en onderzoekers in Delft. Europa heeft een tekort aan goed opgeleide experts op het gebied van quantumtechnologie. Er zijn grote investeringen nodig om niet verder achterop te raken bij de VS en China. Met een donatie investeer je in Delfts toptalent.
2. Een veilige kust
Onze kustlijn beschermt een groot deel van het land tegen overstromingen. Maar is deze bestand tegen nog extremere weersomstandigheden? Dr.ir. Bram van Prooijen (Civiele Techniek & Geowetenschappen) onderzoekt de invloed van water en wind op onze kustlijn. Een poule van getrainde studenten – de stormtroopers – trotseren de Nederlandse stormen om data te verzamelen op het strand. Met een donatie investeer je in een veilige kust.
3. Energietransitie versnellen met AI
Prof.dr. Mathijs de Weerdt en collega-onderzoeker German Morales (Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica) zien dat ons huidige energiesysteem niet langer houdbaar is. Met een baanbrekend rekenmodel dat gebruikmaakt van slimme algoritmes willen de onderzoekers beleidsmakers helpen met investeringskeuzes. Met een donatie investeer je in een toekomstbestendig energiesysteem.
Welke impactmaker krijgt jouw steun? Bekijk de projecten en doneer direct: Tech for impact.
Tech for Impact talks
De vier onderzoekers verzorgen elk een online Tech for Impact Talk van een uur. De presentaties van Stan Brouns en Bram van Prooijen hebben in mei en juni plaatsgevonden. Na de zomer komen Anasua Chatterjee en Mathijs de Weerdt aan de beurt.
Alle gesprekken zijn te beluisteren via tudelft.nl/techforimpact